FSFAN en de Flightsim geschiedenis in Nederland

door Jos Grupping ( Flight Simulator History)
 

Deze pagina was oorspronkelijk bedoeld als een simpele geschiedenis van FSFAN, als "eerbetoon" aan de groep flightsimmers van het eerste uur, die (Microsoft) Flight Simulator in Nederland op de kaart hebben gezet. Maar uiteindelijk is het een complete geschiedenis geworden van alle Nederlandse FS evenementen, waarin ook de huidige centrale organisatoren en groepen zoals DFSO, FSGG FSCMN, DFN, VATSIM, IVAO e.d. hun plaats hebben gekregen. Zie daarvoor ook de verslagen van de bijeenkomsten van 2000-2004, voorheen in de Aviodome op Schiphol, sinds 2004 in het Aviodrome op Lelystad.

Om een achtergrond te geven ga ik even met u terug in de historie van de algemene Nederlandse Flight Simulator dagen. De allereerste vond plaats op 1 juni 1991 in de filmzaal van het (toen nog) Nationaal Luchtvaart Museum Aviodome op Schiphol. De versie die werd gedemonstreerd was versie 4.0b, die al een paar jaar op de markt was. De dag werd toen georganiseerd door Microsoft zelf, in samenwerking met FSFAN, een groep Flightsim fans, die toen al een jaar of vijf bestond.

Foto van de leden van FSFAN bij Interstate 5.1 op 13 maart 1994 bij Gunnar Jacobs thuis. Dank aan Eric Bakker.

De eerste versie van Flight Simulator werd gelanceerd in januari 1980. Enige jaren later, in 1986, werd FSFAN opgericht. In dat jaar werd een sterk vernieuwde versie II (ik noem het liever versie III) van  Flight Simulator voor de Atari ST en Commodore Amiga uitgebracht door subLOGIC. Die versie was de eerste die een z.g. multi-player mode kende. Daarmee konden twee FS piloten elkaars computers koppelen en elkaar ook op het beeldscherm zien. Later werd dit uitgebreid tot een netwerkkoppeling, waarin meerdere PC's konden worden gekoppeld. Dit samen kunnen vliegen gaf de impuls tot de oprichting  in 1986 door Mathijs Kok, samen met een aantal andere vroege Nederlandse FS fans, van FSFAN als een van de eerste, zo niet dé eerste, flight simulation gebruikers groepen in de wereld. Inmiddels is multiplayer "standaard" en zijn er overal FS groepen en vliegen we met duizenden samen op het Internet onder begeleiding van zeer professioneel optredende ATC-controllers overal over de wereld. Voor de PC kwam deze faciliteit echter pas in versie 3.0 in 1988. Van die flightsimmers van het eerste uur zijn er nog heel wat actief, gewoon als vlieger of als (semi)-professionele flightsim programmeur of scenery ontwerper (zie de foto hieronder). De meesten hebben echter een ander eerzaam beroep.

En ruim 10 jaar later, bij de FS veteranen-reünie tijdens het FS-weekend in het Aviodrome op 17 april 2005.

Meer informatie over FSFAN is te vinden in:

• Column van Mathijs Kok op simFlight - 1996
   

• Interview met Mathijs Kok - 1998
   

De tweede Nederlandse Flight Simulator dag werd gehouden op 3 oktober 1992 in het RAI Congres Centrum in Amsterdam. De dag was weer georganiseerd door FSFAN en Microsoft samen. Stel je voor: elke geregistreerde gebruiker van FS kreeg een persoonlijke uitnodiging van Microsoft! Hoogtepunt van de dag was de presentatie van de eerste speciale Benelux-scenery, ontwikkeld door de Belg Jan Moons en op de markt gebracht door Loos Aviation in samenwerking met de Nederlandse PCM (Personal Computer Magazine).

Screenshot met Amsterdam in één van de eerste Nederland sceneries: Nederland 1 van de Alting broers (1992).

Interstate 1

Interstate 1 vond plaats op 28 augustus 1991 bij Mathijs Kok in de huiskamer in Amsterdam. Gevlogen werd in etappes langs de oostkust van de VS van N.E. Philadelphia naar Congo Town op de Bahama's met gebruikmaking van de USA East scenery van subLOGIC. Het vliegtuig was de default Cessna 182RG. De route was vrij, maar de etappes mochten maximaal 1,5 uur duren met pauzes van minimaal 5 minuten. De totale duur was ca. 12 uur. Het weer was slecht: niet echt VFR condities! Er waren twee teams van elk ca. 8 piloten, die allemaal één "leg" moesten vliegen op basis van een tevoren in te dienen vluchtplan. De teamcaptains vlogen de laatste leg. De organisatie was in handen van Mathijs Kok en Hans Hoekstra, die hun ATC afleverden d.m.v. "walking around". Overtredingen van het reglement werden bestraft met tijdstraffen, die echter later weer werden ingetrokken vanwege foutjes van de wedstrijdleiding.

Interstate 2

Dit was een, zeker voor die tijd (eind 1991), revolutionair gebeuren. Het was een "virtuele" wedstrijd, thuis gevlogen, waarbij de opdrachten thuis werden ontvangen d.m.v. e-mail via het toenmalige FIDO-net. Het FIDO-net was gebaseerd op een netwerk van, in de hoogtijdagen wel 50 Bulletin Board Systems (BBS), over heel Europa. Via modems stuurde je je e-mail naar een centraal punt in het netwerk, vanwaar het naar de ontvanger werd gestuurd. Een eventueel antwoord volgde dezelfde weg terug, eventueel naar meerdere ontvangers. In dit geval werd via het modem op gezette tijden een e-mail met de status van het betreffende systeem opgestuurd, waaruit de prestatie van de piloot werd gedestilleerd.

Gevlogen werd langs de gehele westkust van de VS. De organisatie was in handen van Fred Wansleben, samen met Jaaky Krant en Rob Lirb. Jacob had daarvoor op zijn onnavolgbare wijze extra  scenery ontwikkeld of aangepast en Rob Lirb had een programma geschreven om alle vluchtgegevens uit de save's van FS4 te halen. De vliegers vlogen gedurende 2 maanden elke week een leg volgens opdracht. Om de 10 minuten moest men verplicht een save maken en opsturen via het FSFAN-BBS van Hans Hoekstra. De organisatie ontrafelde de save's en kende punten toe gebaseerd op snelheid, efficiency en airmanship. Het experiment werd helaas nooit meer herhaald.

Interstate 3

I3 was bij Hans Hoekstra op zolder in Diemen. Het was een VFR race met teams van 3 personen en als vlieggebied Groot Brittannië m.b.v. de scenery van subLOGIC of Mallard? De kunst was om precies op de juiste tijd over een bepaald punt te vliegen. Op dat moment moest een snapshot worden gemaakt (met de rechtervleugel in beeld) en werden meer punten uitgedeeld naarmate je dichter bij 'de roos' zat. Ik (Frank Inklaar) kan me ook nog herinneren dat we daar een knaap bij hadden (Jaap Korteweg (FW)) die ook in 'real life' piloot was en tijdens de race even naar Schiphol moest om een retourtje te vliegen en daarna weer terug kwam om de race af te maken.  :-D

Interstate 4

In de jaren daarna organiseerde FSFAN een aantal publiek toegankelijke Interstates, met internationale deelname, ook wel betiteld als “Europese FS kampioenschappen”. Interstate 4 werd gehouden op 28 februari 1993 in de kantine van vliegveld Hilversum en betrof een rondje Nederland op basis van Nederland 1 van de Alting Broers plus een speciale Hilversum-scenery van Jacob Krant. Frank Inklaar: "het had die ochtend ineens enorm gesneeuwd zodat we zelfs moeite hadden om heelhuids het vliegveld te bereiken ('we van Voorschoten' hebben nog een aardige slip gemaakt op de afrit van de snelweg met het busje van Floris Wouterlood, gelukkig zonder schade)".

Met een adventure designer hadden Mathijs Kok en Fred Wansleben een adventure gemaakt waarbij volledig automatisch tijdstraffen uit gedeeld werden. Op Hilversum werd het startsein gegeven. Zoals gewoonlijk in die tijd "vliegend" taxiënd bewoog men zich naar de runway. Binnen enkele seconden stonden alle deelnemers geautomatiseerd in een 1 minuut time penalty omdat ze de maximum taxisnelheid hadden overtreden. Het was een rally. De eerste leg ging van Hilversum naar Lelystad, met de opdracht om op 1000 voet over de Hollandse brug te vliegen. Daar had ik in de lucht een (niet zichtbare) cilinder gemaakt. Vloog men daardoor, dan gaf de adventure aan de piloot een wachtwoord door. Dat moesten de deelnemers opschrijven. Vlogen ze echter op 900 of 1100 voet dan kregen ze een ander woord en dus strafpunten. De andere brug tussen het Gooi en Flevoland is de Stichtse brug. Ook daar kreeg men een (ander) wachtwoord. Zo wisten we dus of ze de verkeerde brug hadden en dus ook weer strafseconden. Die zelf de truc deden we met CTR's. Vloog men daar in ..... time penalty :-).

Deze race was ook de eerste ontmoeting met onze Duitse FS-vrienden zoals Miquel Blaufuks , Michael Dauffenbach, Enrico Schiratti (die toen in Straelen woonde) en anderen. Geweldig waren ook de Belgische deelnemers met hun zelfbouw cockpit: toen de anderen van hun eerste landing wegliepen waren zij nog met de pre-take-off checklist bezig! Tien punten voor stijl .... Frank Inklaar en Floris Wouterlood wonnen. Frank verdiende daar de nickname The Machine.

Interstate 5

Interstate 5 was in november 1993 in de Aviodome op Schiphol en betrof een race waarbij zo nauwkeurig mogelijk allerlei radialen in hoog tempo moesten worden opgepikt. Dat lijkt simpel maar dat was best wel hectisch en geconcentreerd. Aan het eind van de rit werd een speciale scenery gebruikt, die in die tijden niet voor mogelijk werd gehouden: de befaamde NOCANDO scenery van goochelaar Enrico Schiratti. Het was een steile afdaling naar een minuscuul baantje, maar het was wel mogelijk om de Cessna daar te landen. Alles speelde zich af in Californië, ruwweg van Los Angeles naar San Francisco.

De tussentijdse Interstate 5.1, gehouden in maart 1994, bestond uit een rondje Europa op basis van de nieuwe Europa scenery van BAO (ook van de Altings). Frank Inklaar: "Vervolgens was er nog een 'binnenlandse race' met de Fokker S11 (I?, wanneer) in de Aviodome. Deze heb ik zelf niet meegevlogen maar mee helpen organiseren. De tocht begon op Seppe en vandaar door naar Rotterdam, Amsterdam en verder naar het noorden en weer terug. Het viel op hoe weinig piloten een normaal zichtcircuit 'netjes' konden vliegen. Ook gingen er een paar al bij de eerste landing over de kop door meteen de remmen vol in te knijpen zonder de stick naar achteren te trekken ... bij een taildragger is dat vragen om problemen ... ;-)

Bij het Opstarten van alle hardware 's ochtends ging trouwens de electriciteit van de Aviodome plat. Het duurde twee uur voor er weer stroom was; e.e.a. is opgelost door een kabel uit een naburig pand te trekken. Het juffie van de catering keek elke 5 minuten in haar vrieskast of de ijsjes nog niet smolten, waardoor ze waarschijnlijk precies dat voor elkaar kreeg wat ze wilde voorkomen... De nacht was een ervaring apart. De lucht in de zaal was onbeschrijflijk (airco was 's nachts uit) en in allerlei antieke cockpits lagen mensen te maffen ...

Interstate 6

Interstate 6 werd gehouden in oktober 1994 in de Aviodome. Dit was een 6-uurs wedstrijd met redelijk wat internationale deelname. Het speelde zich af op de Balearen, waarbij nogal wat procedurele kennis nodig was en veel precisie vliegen. Het had tevens de naam van “Europees kampioenschap Flight Simulator”. Winnaars waren FS veteraan Roelof Kruijer (captain) en zijn zonen André (flight engineer) en Marcel (navigator). Roelof bezit overigens ook een echte vlieglicentie. Zij gebruikten ook al een heel uitgebreid zelfgebouwd panel (zie afbeelding) met alle essentiële instrumenten en controls. De eerste prijs bestond uit een vliegtochtje in een echte IFR vliegsimulator (Hawker The Haviland Pilot Trainer) in het IAC (International Aviation Center) in Amersfoort.

Het panel van de Kruijers, zelfgebouwd met dump-instrumenten op basis van een keyboard-matrix - in 1994 !!!

Het IAC (International Aviation Center) in Amersfoort is een opleidingsinstituut voor airline-piloten. Op zaterdag 8 april 1995 werd in het IAC een dag georganiseerd, speciaal gewijd aan vliegsimulatie programma’s op de PC. Getoond werden o.a. ATP met 3DAGS uitbreiding, IFT-Pro 5.13 en MS FS 5.1. Met medewerking o.a. van een groot aantal FSFAN piloten. Een van de attracties was de mogelijkheid om voor fl 25 een vlucht van 15 minuten te maken o.l.v. een ervaren instructeur op de professionele vliegsimulator van het IAC, met start en landing op baan 01R van Schiphol.

De filosofie van FSFAN m.b.t. de promotie van Flight Simulator was geheel anders dan die van de eerste FS-dagen. De favoriete vorm bij FSFAN was de Interstate Race: een wedstrijd voor eigen plezier met daarin voldoende elementen om het ook geschikt te maken als demonstratie. Teams van de verschillende squadrons hielden dan een vliegrace, waarbij ze allerlei moeilijke taken moesten uitvoeren, die veel van de vlieg- of organisatievaardigheden vergden. De race op 9 en 10 september 1995 was speciaal omdat het een 24-uurs race was, die startte op zaterdagmiddag, met de finish op zondag rond 16.00 uur en die gedurende de dag open was voor het publiek. Daarnaast waren er allerlei andere activiteiten en stands, die maakten dat het verder een min-of-meer normaal Flight Simulator weekend was.

Zes teams startten daadwerkelijk in de competitie: een Duits, een Belgische en een gemengd US/UK team en drie Nederlandse teams. Een 7e team uit Italië had een "missed approach" en deed dus helaas niet mee. Veel van de teamleden zijn overigens ook nu nog actief in de FS-wereld (zie de I70-crewlist).

Het geavanceerde netwerk voor Interstate 7 (1995) met ATC, SATAN en presentatie m.b.v. beamer.

De teams moesten eigen FS-spulleboel en PC’s meenemen, die werden aangesloten aan een “state of the art” IPX/ethernet netwerk. Een aantal centrale computers met bemanning dienden als een ATC- en controlecentrum. De route liep van Schiphol naar Narita, Tokio, met tussenstops in Boedapest, Kos, Tel Aviv, Bahrein, Karachi, Calcutta, Bangkok en Hongkong. Gebruikt werd FS versie 5, met extra scenery's, waaronder Budapest van Kozma, speciaal gemaakt voor de gelegenheid. De route werd gevlogen met een splinter-nieuwe DC9, voor de gelegenheid aangepast door Bert Vierstra.

Veel hing er af van de speciale centrale programma’s, ontworpen door software goeroe Enrico Schiratti, zoals een voorloper van Schiratti Commander en het SATAN programma. De naam van het laatste geeft de functie goed weer. Het was in staat alle FS-configuraties van de verschillende teams via het netwerk te beïnvloeden zoals: het buiten gebruik stellen van instrumenten of het afzetten van een motor. Dat laatste werd gedaan tijdens de nadering van het eindpunt Narita-Tokio. Verbazingwekkend genoeg hield het vrij simpele netwerk het gedurende de gehele race uit en alle teams haalden, soms bijna totaal uitgeput, de finish.

En dat ging dus 24 uur ononderbroken door, van Schiphol naar Tokio

Het weekend was een groot succes, met een aantal bezoekers van ongeveer 1200. Wel waren er soms saaie perioden met alle teams in het midden van een etappe hoog boven de wolken, maar dan waren er wel de andere stands met demonstraties of FS koopjes. En anders waren er de historische vliegtuigen en andere luchtvaartitems in het museum om te bekijken. Desalniettemin werd het betreffende scenario in Nederland nooit meer gebruikt en er volgden een paar jaar met minder activiteit op het front van de open FS dagen. Het massieve effect van FSFAN zonk langzaam weg, niet in de laatste plaats door het feit dat de oude gesloten BBS-cultuur in snel tempo werd vervangen door de meer open, maar minder georganiseerde Internet/WWW cultuur.

Verdere informatie

• Interstate 7 crewlist - waar zijn ze gebleven?
   

• Interstate 7 rapport - Mathijs Kok
   

• Discussie op het FIDO-net over de overgang op Internet  

FSFAN in 1996/1999?

In 1996 en 1997 vonden dus (voor zover ik weet) in Nederland geen grote door FSFAN georganiseerde FS bijeenkomsten of Interstate races plaats. Wel waren er lokale races. En ook waren er internationale FSFAN Interstate races in het buitenland. Op 23 en 24 november 1996 werd Interstate 8 georganiseerd in Krefeld, Duitsland, met een deelname van 7 teams, waaronder ook een Nederlands team, o.a. Frank Inklaar, Bob Iken, .....). 

The "Machine" (Frank Inklaar) and the "Borock" man (Bob Iken)

Uiteraard participeerden Mathijs Kok en Enrico Schiratti in de organisatie. Gevlogen werd met een MD-83 (LAGO), door "Satan" onderweg voorzien van allerlei mankementen en andere problemen. Het traject speelde zich af in Europa: Frankfurt-Stockholm-Glasgow-Paris Orly-Madrid-Rome Fiumiccino-Athens-Vienna-Amsterdam-Nice-Salzburg-Innsbruck-Düsseldorf (dicht bij Krefeld) met gebruik van de Europe 1, 2 en 3 scenery van BAO/Apollo (van de broers Alting). De trajecten Paris-Madrid en Amsterdam-Nice waren "speedlegs". Voor een verslag zie de link hieronder.

Waar hebben we die man nu toch meer gezien?

• Interstate 8 - Krefeld, 1996

En op 16 november 1997 vond Interstate 8.7 (of 9?) plaats in Bologna, Italië. Dit was voor zover mij bekend de laatste in zijn soort. Georganiseerd door Fabio Fanelli met de hulp van de  Italiaanse Flight Simmers Club "Pilotes Virtuali Italiani" en volgens de regels en met spulleboel (Satan, SCC, ...) van Interstate. Met support van Mathijs Kok en Enrico Schiratti, werd dit evenement Interstate 8.7 genaamd. met tien teams, waarvan 3 internationaal: een Oostenrijks/Zwitsers/Italiaans, een Frans en een Duits team. Het traject was aangepast aan de plaats van handeling: Madrid, Barcelona, Rome, Reggio Calabria, Olbia, Milano Malpensa en Bologna. Zie de link hieronder.

• Interstate 8.7 - Bologna, Italië, 1997

Voor 24 en 25 januari 2004 was in het Weense “Donauzentrum” weer een Interstate gepland door Stefan Schaeffer (Pilot's), gebaseerd op FS 2004, met internationale deelname. Maar daarover heb ik geen nadere informatie. Ik weet ook niet of het is doorgegaan.
 

DFSO neemt het vaandel over

Beeld van het groeiend succes van FS zelf en van de FS evenementen in de Aviodome.

De filosofie achter het weekend van dit jaar was geheel verschillend van die van de evenementen zoals hierboven beschreven. Geen lezingen, maar ook geen race. Maar ook de hele Flight Simulator wereld is veranderd. Aan de ene kant een groot aantal beginners, aan de andere kant veel door de wol geverfde FS-piloten, die alles weten van flight-yoke of joystick, instrumenten, kaarten, flight levels en air traffic control. Velen van hen actief bij een FS-groep met een eigen netwerk of op het Internet of als piloot bij een Virtual Airline. Niet eenvoudig om zowel hen als de beginners tevreden te stellen met één programma, maar de organisatie lijkt door toch in geslaagd te zijn. Petje af!

De spetterende demo's van de DFSO.

De organisatoren slaagden erin om de deelname te trekken van veel, voornamelijk Nederlandse, FS-groepen van verschillende pluimage. Samen dekten ze alle aspecten van vliegsimulatie, van alleen vliegen tot in een netwerk, met of zonder ATC of t.b.v. virtual airlines, via vliegtuig- en scenery-ontwerp, cockpit-bouw, instructies, FS-utilities en kaarten naar stands van Flightsim-shops. Een complete lijst van deelnemers vindt aan het eind van dit verslag, compleet met een verwijzing naar de website.

Inmiddels kan de FSGG er ook aardig wat van - Aviodrome oktober 2004.

Zie verder de verslagen van de afgelopen jaren, van de hand van Jos Grupping en Rob de Vries.